Όλοι φοβόμαστε κάτι. Ακόμα και οι πιο δυνατοί άνθρωποι νιώθουν κάποια στιγμή στη ζωή τους φόβο -είτε για κάτι χειροπιαστό, όπως ένα ζωύφιο, είτε για κάτι άυλο, όπως η μοναξιά.
Δεν έχουν, όμως, όλοι οι άνθρωποι φοβίες. Τι είναι αυτό που διαφοροποιεί τις δύο έννοιες;
Οι φόβοι είναι συνήθως λογικοί -εννοώντας πως έχουν μία βάσιμη αιτιώδη ρίζα- και κάποιες φορές αποδεικνύονται ακόμα και χρήσιμοι.
Οι φοβίες, από την άλλη, είναι συνήθως παράλογες και κουραστικές. Για παράδειγμα, κάποιος που φοβάται το νερό -το οποίο δεν μπορεί να βλάψει τον άνθρωπό όταν βρίσκεται σε λογικές θερμοκρασίες- αποφεύγει να κάνει μπάνιο.
Κάποιες από τις πιο κοινές φοβίες είναι:
1. Ακροφοβία ή υψοφοβία
Ένας από τους επικίνδυνους φόβους, η ακροφοβία, μπορεί να προκαλέσει στον πάσχοντα τέτοιο αποπροσανατολισμό που μπορεί να προκαλέσει ακόμα και την πτώση του στο έδαφος από ένα ψηλό σημείο. Ένας ακροφοβικός αποφεύγει όλα τα ύψη -εννοώντας πως ζει και εργάζεται μόνο στο ισόγειο ενός κτηρίου.
Διάφορες μελέτες εξέτασαν τη Θεραπεία Υποβολής σε Εικονική Πραγματικότητα (VRET) ως μία εφαρμόσιμη μέθοδο θεραπείας της ακροφοβίας. Οι ασθενείς συχνά διστάζουν λιγότερο να αντιμετωπίσουν τον φόβο τους για το ύψος όταν αντιλαμβάνονται πως βρίσκονται σε ένα αυτόματο ηλεκτρονικό εικονικό περιβάλλον -μία προσομοίωση- και δεν βιώνουν μία πραγματική εμπειρία.
2. Αγοραφοβία
Περίπου οι διπλάσιες γυναίκες από τους άντρες πάσχουν από αυτού του είδους τη φοβία -αποφεύγουν τους δημόσιους χώρους όπου είχαν πάθει κρίση πανικού, συνδέοντας τα μέρη αυτά με τον φόβο τους. Σε σοβαρές περιπτώσεις, οι αγοραφοβικοί αρνούνται να βγουν από το σπίτι τους γιατί είναι το μόνο μέρος που νιώθουν ασφαλείς.
Μία μελέτη, που διεξήχθη το 2001, έδειξε πως τα άτομα με βηματοδότες διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης διαταραχών που σχετίζονται με τον πανικό και την αγοραφοβία. Οι συμμετέχοντες στη μελέτη ένιωσαν φόβο από τη λήψη τραντάγματος από το βηματοδότη τους και άρχισαν να συνδέουν τις αρρυθμίες της καρδιάς τους με τις τοποθεσίες και τις καταστάσεις.
3. Αραχνοφοβία
Η αραχνοφοβία δεν είναι μόνο ταινία της δεκαετίας του ’90, αλλά είναι μία συνήθης μορφή φοβίας. Γύρω στο 50% των γυναικών και 10% των ανδρών φοβάται τις αράχνες και συχνά καταλαμβάνεται από πανικό, ακόμα και όταν συναντήσει μία μικροσκοπική αράχνη.
Έρευνες έδειξαν πως οι γυναίκες είναι πιο πιθανό να πάσχουν από αραχνοφοβία γιατί γεννιούνται με χαρακτηριστικά, που σχετίζονται με τη μητρότητα. Ως φυσικές προστάτιδες των παιδιών τους, οι γυναίκες έχουν περισσότερες πιθανότητες από τους άντρες να εμφανίσουν φοβία για ζώα όπως τα φίδια και οι αράχνες.
4. Αστραποφοβία
Τα παιδιά συχνά πάσχουν από αστραποφοβία, αλλά σε καμία περίπτωση η φοβία αυτή δεν απομονώνεται μόνο στα νεαρά άτομα. Πολλοί ενήλικες αρχίζουν να ιδρώνουν και να κλαίνε με αστραπή ή βροντή. Κάποιες φορές μάλιστα αποκτούν και εμμονή με το δελτίο καιρό, ώστε να είναι πάντα σε ετοιμότητα να αναζητήσουν καταφύγιο.
Επιδημιολογικές μελέτες έδειξαν πως γύρω στο 3% των ενηλίκων εμφανίζουν φοβία για τις καταιγίδες, με την αναλογία των γυναικών έναντι των αντρών να είναι 3,6 προς 1. Δεν υπάρχουν στοιχεία που να δείχνουν σε τι οφείλεται αυτή η ανομοιότητα στην αναλογία -είτε οφείλεται σε βιολογικούς παράγοντες, είτε σε διαφορές στον τρόπο με τον οποίο ανατρέφονται και κοινωνικοποιούνται τα αγόρια και τα κορίτσια.
5. Κλειστοφοβία
Μελέτες έδειξαν πως το 2-5% του πληθυσμού πάσχει από κλειστοφοβία, τον φόβο δηλαδή που νιώθει κάποιος όταν βρίσκεται σε έναν κλειστό χώρο, χωρίς να έχει τη δυνατότητα διαφυγής. Οι κλειστοφοβικοί φοβούνται συνήθως ότι θα κλειστούν κάπου και θα πάθουν ασφυξία, με αποτέλεσμα να τους πιάνει πανικός σε μικρά δωμάτια, σε ασανσέρ και άλλους μικρούς χώρους.
Κάποιοι άνθρωποι παθαίνουν κλειστοφοβία ως αποτέλεσμα μία άλλης κατάστασης. Για παράδειγμα, κάποιος με σπαστική κολίτιδα μπορεί να αναπτύξει μία αποστροφή για τους κλειστούς χώρους γιατί φοβάται μην παγιδευτεί στο δωμάτιο και δεν έχει πρόσβαση στην τουαλέτα.
6. Οχλοφοβία
Όσοι πάσχουν από οχλοφοβία, φοβούνται ότι θα κολλήσουν κάποιον θανατηφόρο ιό, θα ποδοπατηθούν μέχρι θανάτου, θα χαθούν μέσα σε ένα τεράστιο πλήθος κόσμου. Ο οχλοφοβικός μπορεί να είναι εσωστρεφής από τη φύση του ή να αισθάνεται ανίκανος να διαχωριστεί από όλα τα συναισθήματα των ανθρώπων σε ένα μέρος με συνωστισμό. Αισθάνεται πιο άνετα σε ένα χώρο με λίγα άτομα, τα οποία γνωρίζει.
Πολλοί διάσημοι πάσχουν από οχλοφοβία γιατί φοβούνται την τρέλα που πιάνει κάποιους θαυμαστές τους όταν βρίσκονται κοντά τους. Ο Γούντι Άλλεν, για παράδειγμα, φοβάται το πλήθος, μαζί με ένα σωρό άλλα πράγματα, όπως τα ζωύφια, τη λιακάδα, τα σκυλιά, τα ελάφια, τα έντονα χρώματα, τα παιδιά, τα ύψη, τα μικρά δωμάτια και τον καρκίνο.
7. Γλωσσοφοβία
Κάποιος που πάσχει από αυτού του είδους τη φοβία μπορεί απλά να αποφεύγει τις ομιλίες ή σε ακραίες περιπτώσεις να αποφεύγει τα γεγονότα όπου μία ομάδα ανθρώπων μπορεί να εστιάσει την προσοχή της πάνω του. Περιέργως, κάποιοι γλωσσοφοβικοί μπορούν να χορέψουν μπροστά σε χιλιάδες ανθρώπους αρκεί να μην χρειαστεί να επικοινωνήσουν ποτέ προφορικά μαζί τους.
Η γλωσσοφοβία ταξινομείται πάνω από τον φόβο για το θάνατο και είναι η πιο κοινή μορφή φοβίας. Ο κωμικός Jerry Seinfeld είχε δηλώσει επιτυχώς: «Με άλλα λόγια, σε μία κηδεία, ο μέσος άνθρωπος θα ευχόταν να βρίσκεται στο φέρετρο από το να εκφωνεί τον επικήδειο λόγο.»
8. Μιασματοφοβία
Τα άτομα που πάσχουν από ψυχαναγκαστικές διαταραχές συχνά πάσχουν και από αυτού του είδους τη φοβία. Πλένουν τα χέρια τους και τοποθετούν τεράστιες ποσότητες απολυμαντικού, ενώ συχνά αποφεύγουν καταστάσεις όπου μπορεί να έρθουν σε επαφή με μικρόβια. Σε σοβαρές περιπτώσεις, η μιασματοφοβία μπορεί να κρατήσει τον πάσχοντα κλεισμένο μέσα στο σπίτι του, προκειμένου να αποφύγει οποιαδήποτε μόλυνση.
Κάποιοι μιασματοφοβικοί αρνούνται να κάνουν χειραψία με οποιονδήποτε εάν αυτός δεν φοράει λαστιχένια γάντια, ενώ υπάρχουν και περιπτώσεις όπου ξυρίζουν το κεφάλι τους ώστε τα μικρόβια που υπάρχουν στον αέρα να μην φωλιάσουν στα μαλλιά τους.
9. Νεκροφοβία
Ελάχιστοι άνθρωποι αισθάνονται άνετα με το θάνατο και τους νεκρούς, αλλά οι νεκροφοβικοί είναι μία εντελώς διαφορετική περίπτωση. Ακόμα και μία νεκρή γάτα στο δρόμο θα μπορούσε να τους προκαλέσει ταχυπαλμία, ιδρώτα, ναυτία και να τους κόψει την ανάσα. Όσοι πάσχουν από νεκροφοβία βλέπουν τον θάνατο σε κάθε γωνιά, και φοβούνται το άγνωστο και το απροσδόκητο.
Μελέτες έδειξαν πως οι άθεοι έχουν υψηλότερα ποσοστά νεκροφοβίας από τη στιγμή που δεν πιστεύουν στη μετά θάνατον ζωή, που θα μπορούσε να τους προσφέρει παρηγοριά.
10. Κοινωνική φοβία
Άτομα που πάσχουν από αυτού του είδους τη φοβία νιώθουν άγχος για τις αντιλήψεις και την κρίση των γύρω τους. Γενικά, λογοκρίνουν τη συμπεριφορά τους μπροστά σε άλλους -κάποιες φορές σε τέτοιο βαθμό που αρνούνται να φάνε ή να μιλήσουν παρουσία άλλων.
Οι άνθρωποι εμφανίζουν συνήθως την αγχώδη κοινωνική διαταραχή μεταξύ της ηλικίας των 11 και των 15 ετών, καθώς και στις ηλικίες από 18 έως 25 ετών. Το 70% είναι συνήθως γυναίκες, ενώ το 66% είναι ανύπαντροι, με το κοινωνικό και μορφωτικό επίπεδο των περισσοτέρων να είναι χαμηλότερο από το μέσο όρο.
