Οι ιδιώτες πνευμονολόγοι των Χανίων, με την ευκαιρία της παγκόσμιας ημέρας κατά του καπνίσματος που είναι η 31η Μαΐου, δημοσιεύουν ένα κατατοπιστικό άρθρο για τις δυνατότητες που προσφέρονται σήμερα στους καπνιστές όσον αφορά τη διακοπή του καπνίσματος.
Διακοπή του καπνίσματος. Η σύγχρονη προσέγγιση ενός παλιού και δύσκολου προβλήματος.
Πόσο εύκολο είναι να κόψει κάποιος το κάπνισμα; Ποιες δυσκολίες θα συναντήσει στην προσπάθειά του;
Το κάπνισμα, το οποίο πλέον θεωρείται από την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας νόσος, οφείλεται στην εξάρτηση που προκαλεί η νικοτίνη και αποτελεί ένα τεράστιο πρόβλημα για την υγεία παγκοσμίως. Πρόκειται για μια πανδημία, η οποία ξεκίνησε από τη στιγμή που έγινε βιομηχανική η παραγωγή των τσιγάρων. Στην Ελλάδα η συχνότητα του καπνίσματος είναι 37,5%-42%.
Από τους καπνιστές, ποσοστό περίπου 70% έχουν σκεφτεί να διακόψουν το κάπνισμα έστω μία φορά, 35% προσπαθούν να το διακόψουν τουλάχιστον μία φορά το χρόνο, αλλά μόνο 6% από αυτούς καταφέρνουν να διατηρήσουν την αποχή από το κάπνισμα. Υψηλότερα ποσοστά αποχής επιτυγχάνονται όταν οι καπνιστές ζητούν βοήθεια για τη διακοπή του καπνίσματος από τους ειδικούς. Ακόμη και τότε, η σταθερή αποχή από το κάπνισμα είναι δύσκολη και συχνά απαιτούνται πολλές προσπάθειες πριν επιτευχθεί μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα. Επιπλέον σήμερα καπνίζει μεγαλύτερο ποσοστό γυναικών σε σχέση με το παρελθόν και οι γυναίκες συνήθως εκδηλώνουν εντονότερα συμπτώματα στέρησης νικοτίνης και μεγαλύτερη καταθλιπτική διάθεση κατά τη διάρκεια των προσπαθειών διακοπής του καπνίσματος, με αποτέλεσμα να ανταποκρίνονται λιγότερο στις θεραπείες με υποκατάστατα νικοτίνης.
Ποιες είναι οι «παρενέργειες» της διακοπής του καπνίσματος;
Οι περισσότεροι καπνιστές έχουν εξάρτηση από τη νικοτίνη, η οποία ορίζεται ως το καθημερινό κάπνισμα 10-14 τσιγάρων, για πολλές εβδομάδες και παρουσία συμπτωμάτων στέρησης κάθε φορά που επιχειρείται διακοπή του καπνίσματος (όπως δυσφορίας, άγχους, ευερεθιστότητας, αϋπνίας, αυξημένης όρεξης και μεγάλης επιθυμίας για κάπνισμα).
Πώς μπορεί ο καπνιστής να βοηθηθεί στην προσπάθειά του; Ποια είναι τα πράγματα που πρέπει να προσέξει;
Εάν ο καπνιστής θέλει να διακόψει πρέπει να βοηθηθεί με ένα σχέδιο διακοπής, με το οποίο θα πρέπει να καλύπτονται τα παρακάτω ζητήματα:
Συγκεκριμένη ημέρα διακοπής, το προτιμότερο σε διάστημα 2 εβδομάδων
Πρακτικές συμβουλές για τη διακοπή (πχ τι βοήθησε από το ιστορικό προηγούμενων διακοπών, αλλά και ποιοι παράγοντες συνετέλεσαν στην αποτυχία).
Πιθανά συμπτώματα στέρησης από τη διακοπή της νικοτίνης και ο τρόπος με τον οποίο ο ασθενής θα τα αντιμετωπίσει πρακτικά, ιδιαίτερα κατά τις πρώτες εβδομάδες μετά τη διακοπή.
Αναζήτηση βοήθειας από την οικογένεια και του φίλους (ιδιαίτερα από τον/την σύντροφο ή σύζυγο).
Εξατομικευμένο σχέδιο δράσης.
Όλοι οι καπνιστές πρέπει να πληροφορούνται για φαρμακευτικά σκευάσματα και όσοι καπνίζουν πάνω από 10 τσιγάρα/ημέρα πρέπει να ενθαρρύνονται να τα χρησιμοποιήσουν (στα ιατρεία διακοπής καπνίσματος που λειτουργούμε οι πνευμονολόγοι). Ο τακτικός επανέλεγχος στο ιατρείο διακοπής είναι σημαντικός στην διαδικασία διακοπής του καπνίσματος.
Υπάρχουν κάποια πράγματα που πρέπει ο πρώην καπνιστής να έχει στο μυαλό του;
Η σημασία της απόλυτης αποχής είναι πρωταρχική. Οι παράγοντες κινδύνου για μια πιθανή αποτυχία είναι πολλοί: π.χ. η λήψη αλκοόλ, η παρουσία άλλων καπνιστών στο στενό περιβάλλον του έχει επίσης αρνητικά αποτελέσματα. Διάφορες καταστάσεις μπορεί να πυροδοτήσουν ξανά την ανάγκη για κάπνισμα, ακόμη και μετά από μεγάλες περιόδους αποχής. Αυτές μπορεί να σχετίζονται με την ανάγκη για έλεγχο της αύξησης του βάρους, την ανάγκη για έλεγχο διαταραχών στη διάθεση ή ελάττωσης του άγχους.
Ποιες είναι οι τρέχουσες φαρμακευτικές θεραπείες για τη διακοπή του καπνίσματος και πώς λειτουργούν;
Θεραπεία υποκατάστασης της νικοτίνης
Αποτελεί μία κλασική προσέγγιση φαρμακευτικής θεραπείας για τη διακοπή του καπνίσματος. Έχει ως στόχο να αντικαταστήσει τη νικοτίνη που προσλαμβάνεται από τα τσιγάρα, ελαττώνοντας έτσι τα συμπτώματα στέρησης που παρουσιάζονται με τη διακοπή του καπνίσματος. Υπάρχουν πολλά σκευάσματα υποκατάστασης νικοτίνης, όπως είναι οι τσίκλες νικοτίνης, τα δερματικά αυτοκόλλητα νικοτίνης και οι εισπνευστές νικοτίνης («πιπάκια» νικοτίνης). Το συγκεκριμένο σκεύασμα ή σκευάσματα που θα χρησιμοποιήσει ο καπνιστής κάθε φορά, όσο και το διάστημα της χρήσης, ορίζεται από τον πνευμονολόγο του κατά τη διάρκεια του ιατρείου διακοπής του καπνίσματος.
Φαρμακευτική θεραπεία εκτός των υποκατάστατων νικοτίνης
Υδροχλωρική βουπροπιόνη
Ο μηχανισμός με τον οποίο ενισχύει την ικανότητα αποχής από το κάπνισμα σχετίζεται με τη μειωμένη επαναπρόσληψη της ντοπαμίνης στον εγκέφαλο. Οι καπνιστές που λαμβάνουν υδροχλωρική βουπροπιόνη συμβουλεύονται να συνεχίζουν το κάπνισμα μέχρι την ημερομηνία διακοπής του καπνίσματος, που ορίζεται μέσα στις πρώτες δύο εβδομάδες θεραπείας. Η προτεινόμενη διάρκεια θεραπείας είναι οι 7 έως 12 εβδομάδες. Αντίθετα με τα υποκατάστατα νικοτίνης, η θεραπεία με υδροχλωρική βουπροπιόνη ξεκινά αμέσως με την προσπάθεια διακοπής του καπνίσματος.
Βαρενικλίνη
Είναι μερικός διεγέρτης, εκλεκτικός για τους α4β2 υποτύπους των νικοτινικών υποδοχέων της ακετυλοχολίνης. Συνδυάζει επομένως δύο πολύ σημαντικές δράσεις. Αφ’ ενός διεγείρει του υποδοχείς αυτούς και αφ’ ετέρου ανταγωνίζεται τη δράση της νικοτίνης στους ίδιους υποδοχείς. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να προσφέρει ανακούφιση από το στερητικό φαινόμενο και συγχρόνως να μπλοκάρει τη διαδικασία που ευθύνεται για την απόλαυση που αισθάνεται ο καπνιστής όταν καπνίζει. Η διάρκεια θεραπείας ορίζεται στις 12 τουλάχιστον εβδομάδες.
Εναλλακτικές θεραπείες
Βελονισμός
Η ανασκόπηση 20 μελετών δεν βρήκε κανένα όφελος από την χρήση του βελονισμού για την διακοπή του καπνίσματος. Η εφαρμογή του βελονισμού ίσως είναι καλύτερη από το να μην υπάρχει καμία παρέμβαση, αλλά μάλλον τα αποτελέσματά του οφείλονται σε αυθυποβολή.
Ηλεκτρονικό τσιγάρο
Καμία μελέτη μέχρι τώρα δεν έχει συνδέσει τη χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου με οποιοδήποτε θεραπεία διακοπής του καπνίσματος. Η χρήση του πρέπει να αποφεύγεται διότι αφενός δεν βοηθάει στην διακοπή του καπνίσματος και αφετέρου περιέχει ή παράγει ουσίες επικίνδυνες για τον καπνιστή που προσπαθεί να διακόψει.
Εν κατακλείδι, ο καπνιστής που θέλει να διακόψει το κάπνισμα έχει πλέον συμμάχους στην προσπάθειά του. Ο πνευμονολόγος του μπορεί να τον βοηθήσει, ώστε με τις κατάλληλες θεραπευτικές προσεγγίσεις να καταφέρει να κάνει πράξη μια πολύ δύσκολη απόφαση.
