Με επισημότητα και λαμπρότητα, εορτάσθηκε σήμερα στα Χανιά η 98η επέτειος της ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα. Η κορύφωση των εκδηλώσεων που ήταν η ανάρτηση της ελληνικής σημαίας στο φρούριο του Φιρκά, ξεκίνησε με επίσημη δοξολογία στον Μητροπολιτικό Ναό των Χανίων.
Στην συνέχεια, σχηματίστηκε πομπή, όπως ακριβώς είχε γίνει και την 1η Δεκεμβρίου του 1913 προκειμένου να μεταφερθεί η Ελληνική σημαία στο φρούριο του Φιρκά. Της πομπής προηγούντο μαθητές και μαθήτριες σχολείων, ακολουθούσαν τμήματα των ενόπλων δυνάμεων, η ελληνική σημαία που κρατούσαν Κρήτες βρακοφόροι και στην αμέσως μετά οι εκπρόσωποι του κλήρου, των αρχών και πολίτες.
Στην ομιλία που έχει καθιερωθεί να εκφωνεί ο εκάστοτε Δήμαρχος Χανίων, ο Μανώλης Σκουλάκης αναφέρθηκε συνοπτικά στην σημασία της Ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα και στα γεγονότα – σταθμούς που οδήγησαν στην Ένωση , καθώς επίσης και στο πως πραγματοποιήθηκε η πρώτη τελετή ανάρτησης της ελληνικής σημαίας στον Φιρκά την 1η Δεκεμβρίου 1913 , ενώ καταλήγοντας είπε :
«…Όπως η Ένωση επιτεύχθηκε χάρις στο αδούλωτο φρόνημα, τη γενναιότητα και τους αγώνες του Κρητικού λαού κόντρα στο αρνητικό διεθνές περιβάλλον, έτσι και σήμερα θα μπορέσουμε παρά το δυσμενές εξωτερικά περιβάλλον να ξεπεράσουμε τη μεγάλη οικονομική και κοινωνική κρίση, που αντιμετωπίζει η πατρίδα μας, με συλλογική προσπάθεια και συνεχείς αγώνες. Φίλες και φίλοι, τελειώνοντας θέλω να επισημάνω ότι τίποτε δεν χαρίζεται. Όλα – μικρά και μεγάλα – κατακτώνται με αγώνες του λαού μας αλλά και με μπροστάρηδες ηγέτες, που παραδειγματίζονται από τον διορατικό γέρο Βενιζέλο.»
Αμέσως μετά ο Γ.Γ.Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης κ.Θ.Καρούντζος, με τον Περιφερειάρχη Κρήτης κ.Στ.Αρναουτάκη, τον Δήμαρχο κ.Μ.Σκουλάκη και τον αντιπεριφερειάρχη Χανίων κ.Απ.Βουλγαράκη, ανέβηκαν τα σκαλοπάτια που οδηγούν στον ιστό του φρουρίου και ανάρτησαν την Ελληνική σημαία.
Οι εκδηλώσεις ολοκληρώθηκαν με επίσκεψη στο Ναυτικό Μουσείο Κρήτης και παράθεση δεξίωσης στο δημαρχείο των Χανίων.
Τιμώντας την επέτειο της Ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα, ο κ.Αρναουτάκης, δήλωσε: «Είναι ημέρα τιμής και μνήμης για τους ήρωες συμπατριώτες μας που θυσιάστηκαν για την ελευθερία. Είναι ημέρα τιμής και μνήμης στον Εθνάρχη Ελευθέριο Βενιζέλο που έκανε πράξη το όραμα της ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα, και της χώρας στην εθνική ολοκλήρωση. Η σημερινή επέτειος αφυπνίζει τις συνειδήσεις όλων μας και αποτελεί πηγή άντλησης διδαγμάτων για εθνική ενότητα, ανάκαμψη και πρόοδο στην χώρα μας».
Στις εκδηλώσεις παρέστησαν και ο Αρχιεπίσκοπος Κρήτης Ειρηναίος, οι Μητροπολίτες Κυδωνίας – Αποκορώνου Δαμασκηνός και Αμφιλόχιος, οι βουλευτές Χανίων, Ευτύχης Δαμιανάκης, Σήφης Βαλυράκης, Χρήστος Μαρκογιαννάκης, και πολλοί εκπρόσωποι της αυτοδιοίκησης και των αστυνομικών , στρατιωτικών αρχών και φορέων.
Η ομιλία του Δημάρχου Χανίων
“Της αστραπής και της βροντής η Κρήτη
και των κελαϊδισμών και των αγώνων
των αιμάτων και των τροπαίων η Κρήτη
των τυράννων ακοίμητη φοβέρα η Κρήτη, η Κρήτη…”.
Οι στίχοι αυτοί του μεγάλου μας ποιητή, Κωστή Παλαμά, αποδίδουν με τον καλύτερο τρόπο το μεγαλείο των αγώνων του Κρητικού λαού για την ελευθερία του και την Ένωση του με τη μητέρα Ελλάδα.
Η δικαίωση των αγώνων αυτών επισφραγίστηκε την 1η Δεκέμβρη του 1913. Ενενήντα οκτώ χρόνια πριν με μία λαμπρή τελετή, που συνόδευσε την ύψωση της Ελληνικής σημαίας εδώ στο Φρούριο του Φιρκά, βάζοντας την τελευταία λέξη στην πολυπόθητη Ένωση.
Σήμερα λοιπόν, 1η του Δεκέμβρη, είναι μία μέρα ιστορικής μνήμης, για τα γεγονότα της εποχής εκείνης, αλλά και μέρα ευγνωμοσύνης και τιμής για όσους αγωνίστηκαν και θυσιάστηκαν γι΄ αυτόν τον τόπο.
Στις 9 Δεκεμβρίου του 1898 και με την εποπτεία των Μεγάλων Δυνάμεων της Ευρώπης, ιδρύεται το Αυτόνομο Κρητικό Κράτος. Τη διοίκηση της νεοσύστατης Κρητικής Πολιτείας, αναλαμβάνει ως Ύπατος Αρμοστής, ο Πρίγκιπας Γεώργιος.
Έδρα του Αρμοστή και πρωτεύουσα του Κρητικού Κράτους ήταν η πόλη των Χανίων, μεγάλο διοικητικό, πνευματικό, εμπορικό και βιομηχανικό κέντρο.
Συγκροτείται το Συμβούλιο του Ηγεμόνα και συνιστώνται πέντε Ανώτερες Διευθύνσεις, αντίστοιχες με τα σημερινά Υπουργεία: Οικονομικών, Εσωτερικών, Δημοσίας Εκπαιδεύσεως και Θρησκευμάτων, Συγκοινωνιών και Ασφαλείας και Δικαιοσύνης (με Σύμβουλο – Υπουργό τον Ελευθέριο Βενιζέλο).
Η αναπόφευκτη σύγκρουση του Αρμοστή με τον επί της Δικαιοσύνης Σύμβουλό του Ελευθέριο Βενιζέλο έχει ως επακόλουθο το Κίνημα του Θερίσου και την αποχώρηση του Γεωργίου το 1906. Επόμενος Αρμοστής είναι ο Αλέξανδρος Ζαϊμης.
Από της 25ης Σεπτεμβρίου 1908 τα μέλη της Κυβερνήσεως της Κρήτης είχαν δώσει όρκο ενώπιον του Επισκόπου Κυδωνίας και Αποκορώνου στο όνομα του Βασιλέως των Ελλήνων. Η Κρητική Βουλή με τη σειρά της είχε επικυρώσει τα ψηφίσματα της Ένωσης, εξέδωσε επίσης δικό της πανηγυρικό ψήφισμα και προχώρησε στην κατάργηση της Αρμοστείας. Το Κρητικό Σύνταγμα καταργήθηκε και εισήχθη το Ελληνικό. Παράλληλα την ίδια ημέρα έγιναν συλλαλητήρια στα Χανιά και στις άλλες πόλεις της Κρήτης, κατά τα οποία ο λαός κηρύσσει την ανεξαρτησία της Κρήτης και την Ένωση της με την Ελλάδα.
Αλλά η Ελληνική Κυβέρνηση, για να αποφύγει τις αντιδράσεις της Τουρκίας και τις διεθνείς περιπλοκές, δεν προχώρησε στην επίσημη αναγνώριση της Ένωσης. Οι Κρήτες υπέστειλαν τη σημαία της Αυτονομίας και ύψωσαν στο Φρούριο Φιρκά την Ελληνική. Οι Μεγάλες Δυνάμεις απαίτησαν την υποστολή της, με πρόσχημα ότι η ενέργεια αυτή ήταν αντίθετη με το διεθνή χαρακτήρα του αυτόνομου καθεστώτος της Κρήτης, ενώ στην πραγματικότητα με αυτόν τον τρόπο εξασφάλιζαν την επιρροή τους στην περιοχή. Η Κρητική Κυβέρνηση παραιτήθηκε αλλά η σημαία, παρά τις σχετικές εντολές των Ευρωπαίων προξένων και εφόσον δεν βρέθηκε Κρητικός να την υποστείλει, καταβιβάσθηκε βίαια στις 18 Αυγούστου 1909, με την αποκοπή του ιστού της από άγημα ανδρών του ευρωπαϊκού στόλου.
Το 1910, ο Βενιζέλος καλείται και αναλαμβάνει τις τύχες της Ελλάδας ως Πρωθυπουργός.
Κατά τα επόμενα χρόνια, η Κρήτη διοικήθηκε από τριμελείς επιτροπές, αλλά οι Κρήτες Βουλευτές δεν γίνονταν δεκτοί στο Ελληνικό Κοινοβούλιο, με την σώφρονα όπως αποδείχτηκε απόφαση του Ελ. Βενιζέλου. Η Ελληνική Κυβέρνηση ήθελε να αποφύγει τις εντάσεις και τις πιέσεις των Μεγάλων Δυνάμεων μέχρι την 1η Οκτώβρη του 1912, που τελικά τους καλωσόρισε από το βήμα της Βουλής ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Η Αρμοστεία στην Κρήτη καταργείται σιωπηρά και ακολουθείται από τη Γενική Διοίκηση, με πρώτο Γενικό Διοικητή το Στέφανο Δραγούμη.
Το Κρητικό Ζήτημα έληξε με την ευτυχή κατάληξη των Βαλκανικών Πολέμων. Η ΄Ενωση είχε ήδη δρομολογηθεί, όταν στις 14 Φεβρουαρίου 1913 αφαιρέθηκαν από το Φρούριο της Σούδας οι σημαίες των Μεγάλων Δυνάμεων και της Τουρκίας. Ουσιαστικά όμως πραγματοποιήθηκε με τη Συνθήκη του Λονδίνου στις 30 Μαΐου του 1913, όπου με το άρθρο 4 της Συνθήκης ο Σουλτάνος παραιτήθηκε και από τα τυπικά δικαιώματα του.
Το πρωί της 1ης Δεκεμβρίου του 1913, ημέρα Κυριακή, έξω από το λιμάνι των Χανίων αγκυροβόλησε ο Ελληνικός στόλος με τη ναυαρχίδα του, το θρυλικό θωρηκτό «Αβέρωφ», υπό το ναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη.
Στην αποβάθρα του λιμανιού αποβιβάστηκαν ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος Α’, ο διάδοχος πρίγκιπας Γεώργιος, ο Πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος, ο Πρόεδρος της Ελληνικής Βουλής Ζαβιτσάνος και πολλοί αξιωματούχοι του Ελληνικού κράτους. Τους υποδέχτηκαν ο Λουκάς Κανακάρης Ρούφος Γενικός Διοικητής Κρήτης, ο Επίσκοπος Κυδωνίας και Αποκορώνου Αγαθάγγελος, ο Δήμαρχος Χανίων Μανώλης Μουντάκης, οι γηραιοί αγωνιστές των Κρητικών επαναστάσεων, ο Γενικός Αρχηγός Κυδωνίας Χατζή Μιχάλης Γιάνναρης και ο Αρχηγός Λάκκων Αναγνώστης Μάντακας, μαζί με πολλούς οπλαρχηγούς και αγωνιστές, αλλά και πλήθος λαού απ’ όλο το νησί.
Από την αποβάθρα σχηματίστηκε πομπή που κατέληξε στο Μητροπολιτικό Ναό των Εισοδίων, όπου τελέστηκε δοξολογία. Μετά σχηματίστηκε και πάλι πομπή, με επικεφαλής τους επισήμους και όλοι μαζί, βαδίζοντας αργά και επιβλητικά, στο στολισμένο με μυρτιές και δάφνες λιμάνι των Χανίων, ανέβηκαν στο εσωτερικό του Φρουρίου του Φιρκά. Στη βορειοανατολική γωνία του φρουρίου υπήρχε ο ιστός της σημαίας.
Ο Λιμενάρχης Χανίων, Γεώργιος Κουρκούτης, έδεσε την ελληνική σημαία στο σχοινί του ιστού και παρέδωσε το σχοινί στο Βασιλιά για να την υψώσει. Ήταν η ίδια Ελληνική σημαία, που είχε καταβιβασθεί βίαια από τον στόλο των Μεγάλων Δυνάμεων το 1909 και είχε διαφυλαχθεί από τον Γενικό Αρχηγό Κυδωνίας, Χατζη Μιχάλη Γιάνναρη.
Ο Βασιλιάς, σε ένδειξη σεβασμού και τιμής προς όλους τους αγωνιστές της λευτεριάς της Κρήτης, έδωσε το σχοινί στους αρχηγούς Χατζή Μιχάλη Γιάνναρη και Αναγνώστη Μάντακα και μαζί ύψωσαν την ελληνική σημαία στον ιστό, σύμβολο της ΄Ενωσης της Κρήτης με τη Μητέρα Ελλάδα.
Οι δυο μάλιστα αγωνιστές παρασημοφορήθηκαν την ίδια ημέρα.
Οι λαϊκές εκδηλώσεις για την ΄Ενωση υπήρξαν πρωτοφανείς, μέσα σε κλίμα ενθουσιασμού και απερίγραπτης χαράς, με δεξιώσεις στο Φιλολογικό Σύλλογο “Χρυσόστομο” και το Διοικητήριο, λαμπαδηφορίες και λαϊκά ξεφαντώματα. Μακροσκελή δημοσιεύματα και περιγραφές των τελετών, λεπτό προς λεπτό, καταχωρούνται στις τρεις – διαφόρων πολιτικών αποχρώσεων – εφημερίδες των Χανίων, εκείνης της εποχής.
Κυρίες και Κύριοι,
Η διαχρονική ιστορία των Κρητικών Αγώνων αποδεικνύει ότι ο Κρητικός λαός είχε πάντα τον διακαή πόθο για την Ένωση, που εκφράστηκε με το σύνθημα «Ένωση ή Θάνατος». Αυτό, αποτελεί την καλύτερη απάντηση, στις «ελαφρές ανιστόρητες κουβέντες» που κατά καιρούς και στη σημερινή συγκυρία ακούγονται περί αυτονομίας της Κρήτης.
Όσο για τις προστάτιδες δυνάμεις, αυτές κατά πάγια τακτική, ευνοούσαν την αυτονομία και όχι την Ένωση, για να προωθούν έτσι ευκολότερα τα δικά τους συμφέροντα.
Όπως η Ένωση επιτεύχθηκε χάρις στο αδούλωτο φρόνημα, τη γενναιότητα και τους αγώνες του Κρητικού λαού κόντρα στο αρνητικό διεθνές περιβάλλον, έτσι και σήμερα θα μπορέσουμε παρά το δυσμενές εξωτερικά περιβάλλον να ξεπεράσουμε τη μεγάλη οικονομική και κοινωνική κρίση, που αντιμετωπίζει η πατρίδα μας, με συλλογική προσπάθεια και συνεχείς αγώνες. Φίλες και φίλοι, τελειώνοντας θέλω να επισημάνω ότι τίποτε δεν χαρίζεται. Όλα – μικρά και μεγάλα – κατακτώνται με αγώνες του λαού μας αλλά και με μπροστάρηδες ηγέτες, που παραδειγματίζονται από τον διορατικό γέρο Βενιζέλο.”
