Είναι ένα από τα πιο συχνά χρόνια προβλήματα του κεφαλιού. Χαρακτηρίζεται από φαγούρα και «ξεφλούδισμα» του δέρματος και παρότι δεν είναι κολλητική ούτε (συνήθως) σοβαρή, η πιτυρίδα είναι εξαιρετικά επίμονη και ενοχλητική – και μερικές φορές δεν είναι καν πιτυρίδα…
Πρώτα τα καλά νέα: συνήθως μπορούμε να την ελέγξουμε. Οι ήπιες περιπτώσεις πιτυρίδας δεν χρειάζονται τίποτα περισσότερο από καθημερινό λούσιμο με ένα απαλό καθαριστικό, σύμφωνα με ειδικούς της Κλινικής Μάγιο, στο Ρότσεστερ της Μινεσότα. Οι πιο επίμονες περιπτώσεις, συχνά ανταποκρίνονται στα ειδικά φαρμακευτικά σαμπουάν.
Για τους περισσότερους εφήβους και ενήλικες, τα συμπτώματα της πιτυρίδας είναι εύκολα αναγνωρίσιμα. Μαλλιά και ώμοι εμφανίζουν λευκές «νιφάδες» που μοιάζουν λιπαρές και οι οποίες στην πραγματικότητα είναι νεκρά δερματικά κύτταρα, ενώ στο κεφάλι εκδηλώνεται κνησμός (φαγούρα).
Που οφείλονται αυτά τα συμπτώματα; Η συνηθέστερη αιτία είναι η ξηροδερμία – το είδος της που εκδηλώνεται τον χειμώνα, όταν η περιβαλλοντική θερμοκρασία είναι χαμηλή και η κεντρική θέρμανση ανάβει στο φουλ. Αυτός είναι και ο λόγος που η πιτυρίδα συχνά επιδεινώνεται φθινόπωρο και χειμώνα (η κεντρική θέρμανση επιδεινώνει την ξηροδερμία) και βελτιώνεται το καλοκαίρι. Όταν ένας άνθρωπος υποφέρει από ξηροδερμία στο κεφάλι του, είναι πολύ πιθανό να την παρουσιάζει και σε άλλα σημεία του σώματος, όπως τα πόδια.
Άλλες πιθανές αιτίες είναι το ερεθισμένο λιπαρό δέρμα (η σμηγματορροϊκή δερματίτιδα με άλλα λόγια, που χαρακτηρίζεται από κόκκινο, λιπαρό δέρμα, καλυμμένο με λευκά ή κιτρινωπά «λέπια»), το ανεπαρκές λούσιμο (όταν κάποιος λούζεται λ.χ. μια φορά την εβδομάδα ή σπανιότερα, μπορεί να συσσωρευτούν στο κρανίο του σμήγμα και νεκρά κύτταρα και έτσι να εμφανιστεί πιτυρίδα), το έκζεμα, η ευαισθησία στα προϊόντα για τα μαλλιά (αποκαλείται δερματίτιδα εξ επαφής) και μυκητιάσεις.
Παράγοντες κινδύνου
Αν και οποιοσδήποτε μπορεί να παρουσιάσει πιτυρίδα, υπάρχουν ορισμένοι παράγοντες που αυξάνουν την επιρρέπεια σε αυτήν. Η εμφάνισή της λ.χ. είναι πιο πιθανή στους νεαρούς ενήλικες και μεσήλικες, στους άντρες, σε όσους έχουν λιπαρά μαλλιά και δέρμα και σε όσους δεν τρώνε ισορροπημένα και υγιεινά.
Είναι επίσης πιθανότερη σε ενήλικες με νευρολογικά προβλήματα όπως η νόσος του Πάρκινσον, εξασθενημένο ανοσοποιητικό ή σε άτομα που αναρρώνουν από ένα έμφραγμα ή εγκεφαλικό (οι άρρωστοι αυτοί έχουν αυξημένες πιθανότητες να εκδηλώσουν σμηγματορροϊκή δερματίτιδα και, εξαιτίας της, πιτυρίδα).
Οι περισσότερες περιπτώσεις πιτυρίδας δεν χρειάζονται ιατρική φροντίδα, διότι έπειτα από αρκετές εβδομάδες (και αρκετούς πειραματισμούς) με αντιπιτυριδικά σαμπουάν το πρόβλημα υποχωρεί. Οι πειραματισμοί είναι απαραίτητοι διότι όλα τα σαμπουάν (απλά ή φαρμακευτικά) δεν είναι τα ίδια και δεν «πιάνουν» εξίσου τους ασθενείς.
Αν, όμως, περνάει ο καιρός και η πιτυρίδα δεν υποχωρεί, το κεφάλι σας εξακολουθεί να σας «τρώει» και δείτε κόκκινες, ερεθισμένες και εμφανώς ανυψωμένες «πλάκες» στο δέρμα του, πρέπει να πάτε στον γιατρό: ενδέχεται να οφείλονται σε κάτι πιο ειδικό όπως η σμηγματορροϊκή δερματίτιδα ή, το πιο σοβαρό, ψωρίαση.
Ψωρίαση στο τριχωτό της κεφαλής
«Μελέτες δείχνουν ότι χιλιάδες ασθενείς με ψωρίαση στο τριχωτό της κεφαλής καθυστερούν να επισκεφτούν τον δερματολόγο, επειδή νομίζουν ότι έχουν πιτυρίδα», λέει ο κ. Δημήτρης Ρηγόπουλος, αναπληρωτής καθηγητής Δερματολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.
«Όμως, η ψωρίαση στο τριχωτό της κεφαλής δεν είναι διόλου σπάνια. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα επιδημιολογικά δεδομένα προσβάλλει περισσότερους από 120.000 άτομα στην χώρα μας, αλλά οι περισσότεροι ασθενείς δεν το γνωρίζουν».
Η ψωρίαση οφείλεται σε υπερπαραγωγή δερματικών κυττάρων, τα οποία αναπτύσσονται με ταχύτητα επταπλάσια από το φυσιολογικό. Η νόσος οφείλεται σε δυσλειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος (είναι μύθος πως είναι κολλητική) και έχει κληρονομική επιβάρυνση: αν ένα παιδί έχει τρεις συγγενείς πρώτου βαθμού (γονείς, αδέλφια) με ψωρίαση, διατρέχει 84 στις 100 πιθανότητες να την εκδηλώσει και το ίδιο, ενώ αν νοσούν και οι δύο γονείς οι πιθανότητες είναι 65%, αν νοσεί ο ένας γονιός οι πιθανότητες είναι 25% και αν δεν νοσεί κανένας συγγενής πρώτου βαθμού μόλις 4%.
Πως μπορεί να καταλάβει ένας άνθρωπος αν έχει πιτυρίδα ή ψωρίαση; «Η διαφορά μεταξύ τους είναι δύσκολο να εντοπιστεί από έναν μη ειδικό», απαντά ο κ. Ρηγόπουλος. «Υπάρχουν όμως ορισμένες ενδείξεις που πρέπει να υποψιάσουν τον ασθενή, ούτως ώστε να πάει στον δερματολόγο».
Εκτός από την επιμονή της «πιτυρίδας» και τις κόκκινες «πλάκες» που προαναφέρθηκαν, ύποπτο είναι ακόμα να υπάρχει κάποια απώλεια μαλλιών γύρω από τις πλάκες, να υπάρχουν πλάκες με χρώμα αργυρό και λέπια στο δέρμα άλλων τμημάτων του σώματος (λ.χ. αγκώνες, γόνατα, χαμηλά στην πλάτη), να υπάρχουν βαθουλώματα στα νύχια, να έχει δοκιμάσει ο πάσχων δίχως αποτέλεσμα διάφορες θεραπείες για την «πιτυρίδα», να βλέπει σαφή βελτίωση το καλοκαίρι και να έχει συγγενή με ψωρίαση.
«Όποιος έχει τα περισσότερα από τα προαναφερθέντα μαζί, πρέπει να πάει στον δερματολόγο», τονίζει ο κ. Ρηγόπουλος.
Η ψωρίαση στο τριχωτό της κεφαλής είναι αδύνατο να αντιμετωπιστεί με αντιπιτυριδικά σαμπουάν ή με μίγμα από… μπανάνα, ελαιόλαδο και μαγιονέζα,όπως συνιστούσε μια παλιά «συνταγή της γιαγιάς». Απαιτούνται ειδικά τοπικά προϊόντα, τα οποία αλείφονται στο κεφάλι και μπορεί να αρχίσουν να δρουν μέσα σε μία-δύο εβδομάδες – ιδίως όταν η ψωρίαση είναι ακόμα σε αρχικά στάδια (ακόμα ένας λόγος για να πάει κανείς εγκαίρως στον γιατρό).
Ο κατάλογος με αυτά τα προϊόντα εμπλουτίζεται διαρκώς και πλέον υπάρχει ακόμα και τζελ που χρησιμοποιείται μόνο μία φορά την ημέρα, συνήθως το βράδυ πριν από τον ύπνο, δεν περιέχει αλκοόλ οπότε δεν ερεθίζει ούτε ξεραίνει το δέρμα, ασκεί και μαλακτική δράση, και δεν λερώνει τα σεντόνια και τα ρούχα, κατά τον κ. Ρηγόπουλο.
«Εάν κάποιος προσπαθεί μάταια να απαλλαγεί από την πιτυρίδα του, καλό είναι να επισκεφτεί έναν δερματολόγο», συνιστά. «Υπάρχουν πολλά “όπλα” για να αντιμετωπιστεί η πάθηση και να απαλλαγούν έτσι οι ασθενείς από την δυσφορία και τα εμπόδια στην καθημερινότητα που τους προκαλεί η κατάστασή τους».
