Ενας μέχρι πρότινος «θηλυκός» ιός, που πλέον «μεταλλάσσεται» αργά και σταθερά σε… unisex απειλή, ήρθε στο προσκήνιο με αφορμή τη δήλωση του Αμερικανού ηθοποιού Μάικλ Ντάγκλας ότι ο καρκίνος του φάρυγγα με τον οποίο διαγνώστηκε πριν από τρία χρόνια προκλήθηκε από την αιδοιολειξία.
Στην προσωπική περιπέτεια υγείας του διάσημου ηθοποιού, όπως αυτή αποτυπώθηκε σε δημοσίευμα της βρετανικής εφημερίδας «Guardian», συμπυκνώνεται ουσιαστικά η επιστημονική γνώση που έχει κατακτηθεί τα τελευταία χρόνια σχετικά με τον ιό των ανθρωπίνων θηλωμάτων (Human Papilloma Virus, HPV).
Εναν ιό που μεταδίδεται με την -κάθε είδους και μορφής- σεξουαλική επαφή και ο οποίος, ενώ διεκδικούσε επί σειρά ετών τον… πρώτο ρόλο στην εμφάνιση του πιο συχνού γυναικείου καρκίνου, μετά από εκείνον του μαστού, του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, τα τελευταία χρόνια εμφανίζει έντονα «καρκινογόνο» δράση και στον ανδρικό πληθυσμό.
Ο ιός HPV έχει ισχυρή παρουσία στη χώρα μας, όπως και παγκοσμίως. Προκαλεί τα κονδυλώματα, ένα από τα πιο συχνά σεξουαλικά νοσήματα σε άνδρες και γυναίκες.
Τα τελευταία διαθέσιμα ερευνητικά δεδομένα -μελέτη από το «Αττικόν»- δείχνουν ότι μία στις δύο Ελληνίδες φέρει τον ιό HPV ο οποίος σημειωτέον έχει περίπου 100 τύπους, με ορισμένους εξ αυτών να συνδέονται με την εμφάνιση καρκίνου (πρόκειται για τους τύπους 6,11,16, 32).
Αυτό σημαίνει ότι τουλάχιστον το 50% των γυναικών έχει τη λοίμωξη HPV, δεν σημαίνει όμως ότι απαραίτητα θα εκδηλώσει καρκίνο -αυτό θα συμβεί στο 10% των γυναικών με λοίμωξη.
«Σήμερα γνωρίζουμε ότι δεν μπορεί μία γυναίκα να αναπτύξει καρκίνο του τραχήλου της μήτρας εάν δεν έχει προηγηθεί λοίμωξη από τον ιό HPV, ο οποίος είναι ο απαραίτητος αιτιολογικός παράγοντας. Η λοίμωξη HPV σε μεγάλο ποσοστό αυτοϊάται και ένα μικρό ποσοστό καταλήγει σε εμμένουσα λοίμωξη, η οποία οδηγεί στον καρκίνο. Δεν ξέρουμε όμως ποιες γυναίκες θα διώξουν τον ιό και ποιες όχι», λέει ο καθηγητής Λοιμωξιολογίας, κ. Σωτήρης Τσιόδρας. Κατά τους γυναικολόγους, εμμένουσα θεωρείται η λοίμωξη όταν ο ιός ανιχνεύεται σε τουλάχιστον τρία συνεχόμενα τεστ ΠΑΠ μιας γυναίκας.
Κάθε χρόνο εμφανίζονται περί τις 530.000 νέες περιπτώσεις καρκίνου του τραχήλου της μήτρας για τις οποίες ο HPV είναι ο κύριος υπαίτιος, ενώ περί τις 275.000 γυναίκες πεθαίνουν εξαιτίας της νόσου. Στην Ελλάδα εκτιμάται ότι τα νέα κρούσματα καρκίνου του τραχήλου της μήτρας κάθε χρόνο είναι 580 και περίπου 240 τα «θύματα» της νόσου.
Οι άνδρες μπήκαν με καθυστέρηση στον επιδημιολογικό χάρτη που αφορά τον ιό HPV. Επί σειρά ετών πιστευόταν ότι ο ιός είναι κυρίως «γυναικεία απειλή», καθώς έπληττε μεν με κονδυλώματα και τα δύο φύλα, αλλά μόνο στις γυναίκες η βλάβη εξελισσόταν σε καρκίνο (του τραχήλου).
Οι πρώτες επιστημονικές ενδείξεις για την καρκινογόνο δράση του ιού HPV και στον ανδρικό πληθυσμό είχαν τεθεί το 1983 από Φιλανδούς επιστήμονες, ωστόσο ισχυροποιήθηκαν στις αρχές της δεκαετίας του 2000. Μέχρι τότε ο καρκίνος του στοματοφάρυγγα θεωρούνταν μεν «ανδρικός», αλλά ως αιτιολογικοί παράγοντες αναφέρονταν το κάπνισμα και το αλκοόλ.
Στην Ελλάδα η συσχέτιση του ιού των θηλωμάτων με τον καρκίνο του στοματοφάρυγγα μέσα από μελέτες έγινε προς το τέλος της ίδιας δεκαετίας. «Τα τελευταία χρόνια συσσωρεύονται συνεχώς στοιχεία που υποδηλώνουν συμμετοχή του ιού HPV και σε καρκίνους που εστιάζονται στη στοματική κοιλότητα, τον στοματοφάρυγγα και τον λάρυγγα. Μάλιστα σε ορισμένες μορφές καρκίνου, όπως στη βάση της γλώσσας και στις αμυγδαλές, ο ιός HPV ανιχνεύεται σε ποσοστό 80%-90%. Ο καρκίνος σε αυτές τις περιοχές αποτελεί τον έκτο κατά σειρά συχνότητας τύπο καρκίνου στον άνθρωπο», λέει η κυρία Αλεξάνδρα Σκλαβούνου, καθηγήτρια Οδοντιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Πάντως, η γνώση των ειδικών για το «γυναικείο» καρκίνο του HPV, εκείνον του τραχήλου της μήτρας, αποτελεί σημαντικό πλεονέκτημα στην παρούσα φάση για την αποκρυπτογράφηση του καρκίνου του στοματοφάρυγγα. Οι ομοιότητες του βλεννογόνου της στοματικής κοιλότητας με το βλεννογόνο της γεννητικής χώρας έχουν μπει στο μικροσκόπιο προκειμένου να εντοπιστεί πώς και γιατί ο ιός HPV «εισβάλλει» στο επιθήλιο είτε του κόλπου είτε του στόματος και προκαλεί καρκινικές αλλοιώσεις.
Αυτό ίσως αποτελεί και το θετικό σημείο της υπόθεσης με δεδομένο ότι ο συγκεκριμένος καρκίνος κερδίζει συνεχώς έδαφος. «Η τάση είναι εμφανώς αυξητική σε ό,τι αφορά τον καρκίνο του στοματοφάρυγγα στους άνδρες. Οι Αμερικανοί μάλιστα εκτιμούν ότι μέχρι το 2020 τα περιστατικά αυτού του καρκίνου στους άνδρες θα έχουν ξεπεράσει τα περιστατικά καρκίνου του τραχήλου της μήτρας στον γυναικείο πληθυσμό», λέει η κυρία Σκλαβούνου. Το μειονέκτημα βεβαίως είναι ότι οι άνδρες δεν έχουν στη διάθεσή τους κάποιο τεστ για την ανίχνευση του ιού στη στοματική κοιλότητα, αντίστοιχο του τεστ ΠΑΠ που έχουν οι γυναίκες.
Τα περιστατικά που καταγράφονται στην ΩΡΛ Πανεπιστημιακή Κλινική του «Ιπποκράτειου» ενισχύουν τις δυσοίωνες εκτιμήσεις των Αμερικανών επιστημόνων. Στην κλινική υπάρχουν ετησίως τουλάχιστον 200 νέα κρούσματα καρκίνου στη στοματική κοιλότητα, τον φάρυγγα και τον λάρυγγα, με το ποσοστό εκείνων των καρκίνων που σχετίζονται με τον ιό HPV να αυξάνονται σταθερά.
«Ο ιός HPV ανιχνεύεται πλέον στο 15%-20% % των καρκίνων στοματικής κοιλότητας, στοματοφάρυγγα και λάρυγγα. Παράλληλα, αλλάζει το προφίλ του ασθενούς. Ενώ μέχρι πρότινος ο καρκίνος του στοματοφάρυγγα αφορούσε άνδρες ηλικίας άνω των 60 και χρόνιους χρήστες αλκοόλ και καπνού, πλέον έχουμε και νέους ασθενείς και χωρίς επιβαρυντικούς παράγοντες», λέει ο καθηγητής ΩΡΛ του Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Αριστείδης Σισμάνης. Το θετικό είναι, σύμφωνα με τον ίδιο, ότι παρά την αύξηση του καρκίνου λόγω HPV η συγκεκριμένη μορφή της νόσου έχει καλύτερη πρόγνωση σε σχέση με άλλες μορφές καρκίνου που προκαλούνται από άλλα αίτια.
Σε κάθε περίπτωση, αυτό που επισημαίνουν οι ειδικοί είναι η σημασία της πρόληψης. Διότι στη βάση του ο ιός HPV αποτελεί έναν συνήθη ιό του… σεξ, συγκεκριμένα του χωρίς προφύλαξη σεξ. «Δυστυχώς, ο ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων που συνδέεται με τους καρκίνους στον τράχηλο της μήτρας και του στοματοφάρυγγα εξαπλώνεται συνεχώς. Οι νέοι επιδίδονται χωρίς προφυλάξεις σε έντονη σεξουαλική ζωή, αλλά είναι κρίμα να υπάρχει τρόπος προστασίας είτε με τον εμβολιασμό στην κατάλληλη ηλικία σε κορίτσια και αγόρια είτε με τη χρήση προφυλακτικού αργότερα και αυτά να μην αξιοποιούνται για την υγεία τους», τονίζει ο καθηγητής, κ. Σισμάνης.
