Γιατί τη Μουσούρων τη λέμε “κάτολα”, τη συμβολή των οδών Αποκορώνου και Βολουδάκηδων “γεφυροπλάστιγγα”, το τέλος της Ηρώων Πολυτεχνείου “Μπόλαρη”, το τέλος της Σκαλίδη “Πανελλήνιο”…
Έχουν επικρατήσει περισσότερο με τις άτυπες ονομασίες που τους αποδόθηκαν από τον απλό κόσμο και τελικά υιοθετήθηκαν από στόμα σε στόμα, παρά με τις επίσημες ονομασίες τους.
Κάποιοι γνωρίζουν την προέλευση των λέξεων που έχουν φτάσει να χαρακτηρίζουν ολόκληρες συνοικίες και περιοχές, άλλοι απλώς τις επαναλαμβάνουν μηχανικά χωρίς να φαντάζονται από πού προκύπτουν.
Με τη βοήθεια του προέδρου της ΙΛΑΕΚ, Κώστα Μουτζούρη, αναφέρουμε μερικές από τις ονομασίες αυτές με τις οποίες ‘βάφτισε” ο λαός περιοχές των Χανίων και μέσα από τον προφορικό λόγο κατάφεραν να παραμείνουν μέχρι σήμερα “ζωντανές”.
Γεφυροπλάστιγγα
Στο σημείο που αποκαλούμε γεφυροπλάστιγγα στα Χανιά, στη συμβολή δηλαδή των οδών Αποκορώνου και Βολουδάκηδων, υπήρχε στην πραγματικότητα μια γεφυροπλάστιγγα, μια μεγάλη δηλαδή ζυγαριά που βρίσκεται στο έδαφος στην οποία κυρίως ζυγίζονται οχήματα. Ήταν μια πλάστιγγα σαν αυτή που υπάρχει στα ελαιοτριβεία ή στα λιμάνια, με την οποία ζύγιζαν και έπαιρναν το βάρος κυρίως ενός οχήματος ή ακόμα και ενός αντικειμένου. Επειδή τότε τα αυτοκίνητα που ταξίδευαν με το πλοίο έβγαζαν εισιτήριο ανάλογα με το βάρος τους και όχι με το μήκος, έπρεπε πρώτα να προσκομίσουν απόδειξη στην οποία να αναγράφεται το βάρος.
Κάτολας – Κεράδικα
Γιατί την αρχή της οδού Μουσούρων, το αποκαλούμε “κάτολα”; Η λέξη προέρχεται από τη βενετσιάνικη λέξη “gatolo” και σημαίνει υπόνομος. Εκεί άρχιζε ο υπόνομος της πόλης που μάζευε τα νερά και τα λύματα και τα οδηγούσε στο λιμάνι. Κάποιοι το γράφουν με ωμέγα, δηλαδή “κάτωλας”, παρετυμολογώντας το από τη φράση “κάτω όλα”. Ο πολύς κόσμος βλέποντας την κατηφόρα και το γεγονός ότι το σημείο βρισκόταν ως έδαφος σε χαμηλότερο επίπεδο συγκεντρώνοντας τα λύματα θεώρησε ότι η λέξη προέκυψε από τη φράση “κάτω όλα”, όμως στην πραγματικότητα προήλθε από το βενετσιάνικο “gatolo”. Να σημειωθεί ότι στα νεότερα χρόνια, λόγω της λειτουργίας στο σημείο γραφείων τελετών που πωλούσαν κεριά, η περιοχή ονομάστηκε και “κεράδικα”.
Πανελλήνιο
Αν θέλουμε να δώσουμε οδηγίες σε κάποιον για την περιοχή που βρίσκεται μεταξύ του τέλους της Σκαλίδη και της αρχής της Κισάμου και της Σελίνου, αντί να προχωρήσουμε σε όλη αυτή την περιγραφή, συνηθίζουμε να λέμε εν συντομία “στο Πανελλήνιο”. Η άτυπη ονομασία έχει επικρατήσει να λέγεται και από τους πιο νέους παρόλο που δεν έχουν προλάβει τον κινηματογράφο που υπήρχε σε εκείνο το σημείο ο οποίος ονομαζόταν “Πανελλήνιον”. Ο κινηματογράφος έχει κλείσει, το όνομά του όμως έχει παραμείνει για να χαρακτηρίζει την περιοχή.
Μπόλαρη
Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία τη λένε ακόμα Μπόλαρη. Οι νεότεροι τη λένε με το σημερινό της όνομα, Ηρώων Πολυτεχνείου, την έχουν ακούσει όμως ως Μπόλαρη είτε από τους γονείς είτε από τους παππούδες και τις γιαγιάδες τους. Την οδό Ηρώων Πολυτεχνείου και κυρίως την περιοχή προς το τέλος του δρόμου λίγο πριν συναντήσει την Ελευθερίου Βενιζέλου, την αποκαλούσε ο κόσμος Μπόλαρη, γιατί απλούστατα εκεί στο ύψος της Διγενή Ακρίτα υπήρχε μια ταβέρνα στην οποία ιδιοκτήτες ήταν οι αδερφοί Μπόλαρη από τον Αποκόρωνα. Ο δρόμος αυτός ήταν το λεγόμενο νυφοπάζαρο των Χανίων, εκεί γίνονταν οι περασάδες και προέκυπταν οι μεγάλοι έρωτες των νέων των Χανίων.
Προξενείο στη Χαλέπα
Στην αρχή περίπου των Ταμπακαριών, στη συμβολή της Ελευθερίου Βενιζέλου με τη Βιβιλάκη στην Χαλέπα το σημείο αποκαλείται από πολλούς ως Προξενείο. Ο χαρακτηρισμός δεν είναι τυχαίος, έχει να κάνει με το νεοκλασικό κτίριο που δεσπόζει εκεί. Την περίοδο της Κρητικής Πολιτείας, όταν τα Χανιά ήταν πρωτεύουσα του νησιού, λειτουργούσε ως Ελληνικό Προξενείο. Εκτός από το ελληνικό υπήρχαν στη Χαλέπα τα προξενεία πολλών ξένων χωρών. Αξίζει να σημειωθεί ότι εκείνα τα χρόνια η Χαλέπα ήταν κάτι σαν την “Κηφισιά” των Χανίων.
Πύργος Χαλέπας
Η περιοχή της Ακρωτηρίου στη Χαλέπα που πολλοί την αποκαλούν με το όνομα “Πύργος” έχει πάρει την άτυπη ονομασία της από τον Πύργο που υπήρχε στην περιοχή τον 18ο αιώνα και στον οποίο ζούσε ο Τούρκος Αγάς Ουζούνης. Ένα μόνο τμήμα του Πύργου των Ουζούνηδων διασώζεται σήμερα πάνω από κατοικίες και βρίσκεται στην πάροδο Σακόραφου της Ακρωτηρίου.
Κουμπές
Το κτίσμα αυτό που βρίσκεται στη λεωφόρο Κωνσταντίνου Καραμανλή (λεωφ. Σούδας) και από το οποίο έχει πάρει την ονομασία του και η περιοχή, χρησιμοποιήθηκε ως μαυσωλείο. Συγκεκριμένα, επρόκειτο για δυο τάφους (εξ ου και οι δυο τρούλοι) ο ένας του στρατηγού Γαζή Οσμάν Μπαρμπούς και ο δεύτερος του Οθωμανού Χαμίτ Βεηζαδέ. Ονομάστηκε Κουμπές, από την τουρκική λέξη “kubbe” που στα ελληνικά σημαίνει τρούλος.
Πύλη της Άμμου
Είναι γνωστή ως Πύλη της Άμμου. Στην πραγματικότητα είναι η μετάφραση της βενετσιάνικης λέξης Sabionara (που χρησιμοποιείται ακόμα στις μέρες μας). Οι Βενετοί όταν οχύρωσαν την πόλη των Χανίων έφτιαξαν τρεις πύλες στο εξωτερικό τείχος. Η πύλη που βρισκόταν στην ανατολική πλευρά του τείχους ονομάστηκε Sabionara που στα ελληνικά σήμαινε “Πύλη της άμμου”, γιατί οδηγούσε στην παραλία. Οι Τούρκοι στη συνέχεια διατήρησαν τη σημασία του ονόματος Sabionara, στην τουρκική γλώσσα όμως, ονομάζοντάς την Κουμ Καπί (επίσης, δηλαδή Πύλη της Άμμου αλλά στα τούρκικα). Το μνημείο που βλέπουμε σήμερα είναι η εσωτερική πλευρά της πύλης Sabionara.
Τοπανάς
Η βορειοδυτική πλευρά της παλιά πόλης των Χανίων, η συνοικία του Τοπανά έχει πάρει το όνομά της από την τουρκική λέξη “tophane” που σήμαινε “οπλοστάσιο”. Οι Τούρκοι ονόμασαν έτσι την περιοχή λόγω της υπάρξης στη Θεοτοκοπούλου, στο σημείο του Φιρκά, μιας αποθήκης των Βενετών με πυρομαχικά.
Και για τους πολύ νεότερους σε ηλικία… οι δυο επόμενες ονομασίες
Χονολουλού
Η περιοχή στο σημείο που η Ελευθερίου Βενιζέλου συναντά την Ακρωτηρίου, ονομάζεται Χονολουλού. Μην ψάχνετε για κάποια ιδιαίτερη σημασία, ελληνική ερμηνεία ή προέλευση της λέξης. Το όνομα αυτό με το οποίο έχει παραμείνει γνωστή η περιοχή, προήλθε από ένα κέντρο διασκέδασης που λειτουργούσε παλιά και ονομαζόταν “Χονολουλού”. Το κέντρο βρισκόταν εκεί που μετέπειτα λειτούργησε το νυχτερικό κέντρο “Άστρα”.
Γερμανικό πουλί
Στην παλαιά εθνική οδό Χανίων – Κισάμου, περίπου ένα χιλιόμετρο πριν τον Μακρύ Τοίχο υπήρχε ένα μνημείο που είχαν στήσει οι Γερμανοί Ναζί για τους πεσόντες Γερμανούς αλεξιπτωτιστές κατά τη διάρκεια της Μάχης της Κρήτης. Τα σκαλοπάτια οδηγούσαν από τον δρόμο σε ένα σημείο όπου βρισκόταν ένα πέτρινο βάθρο πάνω στον οποίο είχε τοποθετηθεί ένας τσιμεντένιος αετός με τη σβάστικα στα νύχια του. Οι ντόπιοι το αποκαλούσαν γερμανικό πουλί. Έτσι με την πάροδο του χρόνου η περιοχή έμεινε στο μυαλό όλων ως “γερμανικό πουλί”. Το γερμανικό αυτό μνημείο διατηρήθηκε για πολλά χρόνια, μέχρι περίπου και το 2000, όταν ο αετός εξαφανίστηκε από το βάθρο.
Τώνια Λιοδάκη – flashnews.gr
